Son yılların en popüler gündem maddelerinden biri kripto paralar. Yaklaşık 8-9 yıl önce hayatımıza giren bu yeni para emirleri, bir süre sessiz sedasız geliştirilse de, birkaç yıldır devlet başkanlarından dev Yatırım şirketlerine kadar herkesin çok fazla dikkatini çekmiş durumda.
Teknoloji ve internet dünyasının biraz uzağında duran kişiler yani son için hala büyük bir soru işareti olan kripto para birimi ve bu konunun önemli detaylarına farklı başlıklar altında değinmeye çalışacağız. Böylece herkesin herkesin rahat edebileceği bir seri oluşmuş olacak hem ilerleyen buya aktif olarak dahil olmak isteyen neler yapacağını zira kripto paralar teknoloji camiasında saf niş bir kitleye ulaşıyor.
Kriptoloji Nedir?
Kripto para birimlerinden söz ederken öncelikli "kripto / kriptoloji" nedir bunu açıklığa kavuşturmak fayda var. Kriptoloji, bir şifreleme bilimidir. Verilerin (yazı, rakam veya herhangi bir mesaj) belirli bir sisteme göre şifrelenmesi, güvenli bir ortam alıcıya gönderilmesi ve bu şifreleme sisteminin çözülmesi ile ortaya çıkması süreci olarak da açıklayabiliriz.
Kripto para nedir?
Kripto para, güvenlik dışında kriptoloji bilimini kullanan, dijital ve sanal bir para birimidir ve matematik temelli şifrelenmişlerdir. Banka kartlarımız, sanal kartlarımız veya sanal ortamada yaptığımız işlemde yıllardır bu paraları kullanıyorduk aslında. Bankaların kasalarından fiziksel olarak paralar çıkmadan, sanal olarak paraları harcıyorduk ve bir bakıma bu paralar da kripto paralardı çünkü sadece sistemlerde rakamsal değiştirme geliyordu. Yeni nesil kripto paralar da temelde bu mantıkla çalışıyor diyebiliriz. Dünyadaki diğer para birimlerine nazaran bu kadar çok ilgi görmesinin ve sevilmesinin temel nedeni ise organik bir yapıda olması. Yani bir hükümet veya merkezi otorite tarafından yönetilemiyor, henüz. Bu da, bu para biriminin daha güvenli olarak anılıyor.
Kripto paralar ilk olarak nasıl ortaya çıktı?
Kullandığımız parasal sistem temelinin Lidyalılar tarafından ortaya çıkarıldığını tarih kitaplarından biliyoruz. Peki kripto para ilk olarak nasıl ortaya çıktı? İnternet dünyasının muhtemelen en büyük sırlarından biri şu anda bu, ilk kripto para kim ortaya çıkardı? Bitcoinin kurucusu olarak tüm kaynaklar "Satoshi Nakamoto" ismini işaret ediyor fakat işin ilginç yanı bu ismin kimi veya neyi temsil ettiği biliniyor. Yani kripto para birimlerinin atası diyebileceğimiz (toplum tarafından ilk ve en çok benimsenen kriptolu para birimi Bitcoin olduğu için) Bitcoin Sahoshi Nakamoto takma ismini kullanan kişi veya grup tarafından yapılması, açık kaynak kodlu bir yazılım. Bir çok söylenti dolaşıyor olsa da şu anda net olarak bu ismin karşılığının kim veya kimler bilmiyor.
Kripto para nasıl üretiliyor?
Paraların merkezi bir otorite veya hükümete bağlı olmadığını belirtmiştik. Bu paraların üretimi de tıpkı varlıkları gibi tamamen kullanıcı temelli bir modele sahip. İlk olarak bilmemiz gereken şey, her kripto para biriminin belirli bir üretim sınırı vardır. Bitcoini örnek alacak olursak ilk protokolünde sadece 21 milyon bitcoin bulunabilir madde yer alıyor. Yani üretimde bir sınır bulunuyor. Bu böylelikle geçen gün bu paraya daha fazla tüketiyor çünkü daha küçük parçalara bölünüyor.
Üretim işlemine tekrar dönecek olursak kripto para üretim işlemi tam anlamıyla madencilik (madencilik) şeklinde oluyor. Yani altın bulmak için kazılar yapılıysa kripto para bulmak için de matematik problemleri, yazılımlar tarafından çözülmeye çalışılıyor. Herkesin çözebilme ve üretebilme hakkı olduğu için de en çok çalışan, daha çok üretiyor diyebiliriz. Evet, siz de gerekli teknolojik sistemlere (temel olarak işlemci gücü ve internet bağlantısı) sahipseniz siz de bu sıkıntıdan biri olabilirsiniz.
Kripto para güvenli mi?
Kripto para, özellikle merkezi bir otorite ile yönetilemediği için güvenlidir diyebiliriz. Fiziksel bilgisayarlarda yer alan madenleriniz yani sanal bir cüzdana aktarılmamışsa bu bilgisayarların çökmesi kaybolması istenebilir gelir. Bir başka tehdit ise hack'lenme. Milyar dolarları aşan hacmi kripto çok fazla işlem saldırı alabiliyor. Bu riskler karşısında pek bir anlam ifade etmiyor.
Kripto paraların güvenliğinin temeli ise "blockchain" adı verilen bir teknolojiye dayanıyor.
Blockchain nedir?
Kelimenin anlamı olan kelime anlamı olan kelime aslında bu anlamı karşılıyor. Teknolojik tanımını "şifrelenmiş işlem takibi sağlayan bir dağıtık veri tabanı" daha önce başlı başına bir yazı olarak paylaşmıştık. En çok bitcoin ile adı duyulan blockchain, aslında "veri" olan her yerde kullanılabilecek bir teknolojidir. Bitcoin'de bloklar kripto para alışverişine süt bilgileri barındırırken bir başka kullanım alanı olarak sağlık sektöründe en küçük bilgi taşıyor olabilir. Bu sistem bloklar halinde ve dağıtık olarak bu mümkün olmayacak bir hale geliyor. Sizden "bilgi, karşı tarafa ulaşana ve kodlar eşleşip bu bilgi açığa çıkana kadar kimse erişilemiyor, yönetilemiyor veya yönlendirilemiyor.
Bitcoinde kullanılan blockchain teknolojisini ele alacak olursak eğer bloklar üzerinde para alışverişi bilgileri taşınıyor ve onun bir işlemin doğruluğu, "bitcoin" kazanmak için problem çözen madenci adı verilen kişiler tarafından sağlanıyor. Böylece yapılan işlemin doğruluğu kesinleşmiş oluyor.
Hükümetler kripto paradan neden korkuyor?
Kripto para birimlerinin devletlerinin tehdit olarak algılanmasının nedeni ise kara para aklama, vergi kaçırma gibi yasadışı işler için çok rahat kullanılabilmesi. Bu paralar sanal defterde tutulduğu için ve bu defterler de bir bakıma içinde milyonlarca bilgisayarında yer öğrenmek için merkezi bir otorite ile takip edilemezler. Bu da hükümetlerin önünü kapatan bir şey. Yine benzer nedenlerle bankalar ve sivil toplum örgütleri bu konudaki hükümetlere baskı cezası da devam ediyor.