ကျွန်တော်တို့အများစုက ဆာဟာရသဲကန္တာရကို ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကြီးဆုံးကန္တာရလို့ ထင်တတ်ကြပါတယ်။ တကယ်တော့ ဆာဟာရ သဲကန္တာရဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ တတိယအကြီးဆုံးကန္တာရသာ ဖြစ်ပါတယ်။ အကြောင်းကတော့ ကန္တာရဆိုတာ ကြမ်းတမ်းခက်ခဲတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်အနေအထား မိုးနည်းပါးခြင်း နဲ့ အပင် သတ္တဝါတွေ ရှင်သန်နေထိုင်ဖို့ အလွန်ခက်ခဲတဲ့ နေရာလို့ သတ်မှတ်ထားတာကြောင့်ဖြစ်ပါတယ်။ ဒါကြောင့် ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကြီးဆုံးကန္တာရတွေက အအေးပိုင်းကန္တာရတွေဖြစ်တဲ့ အန္တာတိက ကန္တာရ နဲ့ အာတိတ်ကန္တာရတို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။
ကန္တာရတွေထဲမှာ တတိယဧရိယာအကြီးဆုံးဖြစ်တဲ့ ဆာဟာရကတော့ အပူပိုင်းသဲကန္တာရတွေထဲမှာတော့ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အကြီးဆုံးဖြစ်ပါတယ်။ လူဦးရေ (၂.၅)သန်းလောက်ဟာ ဆာဟာရ ကန္တာရကိုသူတို့ရဲ့ရှင်သန်ရာ နေရာအဖြစ်မှတ်ယူထားကြပါတယ်။ တချိန်တခါတုန်းကတော့ ဆာဟာရ ကန္တာရဟာ အလွန်ကျယ်ပြောတဲ့မြက်ခင်းစိမ်း လွင်ပြင်ကြီးဖြစ်ခဲ့ပါတယ်။ ယနေ့ကာလမှာဆိုရင်လည်း ဆာဟာရ ကန္တာရဟာ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်တွေ ကြောင့်အရင်ကထက်ကို ပိုမိုကျယ်ဝန်းလို့လာခဲ့ပြန်ပါတယ်။
ဆာဟာရ သဲကန္တာရဟာဆိုရင် အာဖရိကတိုက်မြောက်ဘက်ပိုင်းမှာတည်ရှိပြီး ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံးသော ကန္တာရဒေသတခုအဖြစ် ရှိနေပါတယ်။ ကမ္ဘာပေါ်က အခြားသော သဲကန္တာရတွေ လိုပဲ ဆာဟာရ ကန္တာရဟာဆိုရင် သက်ရှိတွေရှင်သန်နေထိုင်ဖို့ အလွန်ခက်ခဲကာ ပြင်းထန်တဲ့ရာသီဥတုအခြေအနေဟာ တူညီစွာရှိလို့နေတာဖြစ်ပြီး နေရာကိုလိုက်ကာ ပြောင်းလဲမှုအခြေအနေတွေကိုတော့တွေ့မြင်ရမှာဖြစ်ပါတယ်။ဒီတခါ မျှဝေပေးချင်တာကတော့ ဆာဟာရ သဲကန္တာရကြီးရဲ့ အချက်အလက်အချို့ပဲဖြစ်ပါတယ်။
ဆာဟာရ ကန္တာရ လို့ဘာကြောင့်ခေါ်ဆိုတာလဲ
ဆာဟာရ (Sahara)ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ အာရေဗီစကား Sahra ကနေ ဆင်းသက်လာခဲ့ပြီး Great Desert မဟာသဲကန္တာရကြီး လို့ အဓိပ္ပါယ်ရပါတယ်။
ဆာဟာရက ဘယ်လောက်ကျယ်သလဲ
ဆာဟာရကန္တာရကြီးဟာ အလျား ၃၂၀၀ မိုင် နဲ့ အနံ ၁၁၀၀ မိုင် ရှိပြီး ဧရိယာကတော့ စတုရန်းမိုင်ပေါင်း ၃.၆သန်းခန့်ရှိနေပြီး ဥရောပတိုက်ရဲ့အကျယ်အဝန်းနီးပါးလောက်(စတုရန်းမိုင် ၃သိန်းကျော်နည်း) ကို ရှိနေတာဖြစ်ပါတယ်။ ဆာဟာရ သဲကန္တာရဒေသမှာ နိုင်ငံပေါင်း ၁၁ နိုင်ငံပါဝင်နေပြီး အဲဒါတွေကတော့ အယ်လ်ဂျီးရီးယား ၊ ချက်ဒ် ၊ အီဂျစ် ၊ လစ်ဗျား ၊ မာလီ ၊ မော်ရီတေးနီးယား ၊ မော်ရိုကို ၊ နီဂါ ၊ အနောက်ဆာဟာရ ၊ ဆူဒန် နဲ့ တူနီးရှားနိုင်ငံတွေဖြစ်ပါတယ်။
ဆာဟာရ ကန္တာရ(Sahara)ရဲ့သက်တမ်းကဘယ်လောက်ရှိပြီလဲ
ပညာရှင်အချို့ကတော့ဆာဟာရ ကန္တာရရဲ့သက်တမ်းဟာ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်ပေါင်း(၂)သန်းကနေ(၃)သန်းအကြား ကာလဖြစ်မယ်လို့ပြောဆိုသတ်မှတ်မှုတွေရှိခဲ့ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ (၂၀၀၆)ခုနှစ်ကတော့ အာဖရိကတိုက် ချက်ဒ်နိုင်ငံမှာတွေ့ရတဲ့ သဲတောင်ပူစာ(သဲခုံ)တွေကို လေ့လာမှုတွေအရတော့ဆာဟာရ ကန္တာရဟာဆိုရင် Miocene Epoch ကာလဖြစ်တဲ့ လွန်ခဲ့တဲနှစ်(၅.၃)သန်းကနေ(၂၃)သန်းကြားကာလမှာဖြစ်ပေါ်လာခဲ့တယ် လို့ လေ့လာသူ ပညာရှင်တွေက ယုံကြည်ထားကြပါတယ်။
ဆာဟာရ ကန္တာရမှာဘယ်သူတွေနေထိုင်ကြသလဲ
ဆာဟာရ ဟာဆိုရင် လူသားတွေအတွက်တော့ အခြေမချသင်တဲ့နေရာဖြစ်ပါတယ်။ ရာသီဥတုအလွန်ကိုကြမ်းတမ်းသလို မြေပေါ် သယံဇာတထွက်ရှိမှု လုံးဝကိုနည်းပါးပါတယ်။ လူသားတွေ အတွက်ဘယ်လိုနေထိုင်မှုမျိုးကိုမဆို အဆင်ပြေဖို့မလွယ်ကူနိုင်ပါဘူး။ ကန္တာရပေါက်ပင်အချို့ကတော့ ပြင်းထန်တဲ့နှင်းစက်တွေ၊ပြင်းထန်စွာရွာသွန်းတတ်လေ့ရှိတဲ့မိုးရေတွေ အကြားမှာပဲ ရက်သတ္တပတ်အတွင်းရှင်သန်ပေါက်ပွားကြပါတယ်။ ကွဲပြားတဲ့ အပင်မျိုးစိတ်တွေဖြစ်တဲ့ သံလွင်ပင်နဲ့ ကျောက်ပန်းပင်လိုမျိုးအပင်တွေကိုလည်း ဆာဟာရ ကန္တာရအတွင်းမြင်တွေ့နိုင်ပါတယ်။
ယင်းကန္တာရကိုပဲမှီတင်းနေထိုင်ကြတဲ့ တိရိစ္ဆာန်မျိုးစိတ်အချို့လည်းရှိနေပါတယ်။ ယင်းသတ္တဝါတွေကတော့ ကုလားအုတ် ၊ တောဆိတ် ၊ Docras ဒရယ် ၊ ကင်းမြီးကောက် ၊ ငှက်ကုလားအုတ် ၊ ပုတ်သင်ညို ၊ ကန္တာရမြေခွေး ၊ သိုး ၊ ဟိုင်အီးနား ၊ ကန္တာရဖြူး ၊ jerboa(ကြွက်နှင့်တူပြီးခြေလက် ၂ချောင်းသာ ပါသည့်အကောင်ငယ်လေး) နဲ့ မြွေတို့အပြင် ကွဲပြားတဲ့ငှက်မျိုး စိတ်ပေါင်း (၃၀၀)ကျော်တို့ ဖြစ်ပါတယ်။
လူသားအများစုအတွက်တော့ ဆာဟာရ ကန္တာရဟာစွန့်ပစ်နယ်မြေဖြစ်တယ်ဆိုပေမဲ့ လူ(၂)သန်းခွဲလောက်အတွက်တော့ မှီတင်းနေထိုင်ရာနေရာအဖြစ်ရှိနေတာကိုလည်း တွေ့မြင်ရပါတယ်။ သမိုင်းကြောင်းတွေမှာဆိုရင်လည်း ရှေးအီဂျစ်နဲ့ နူဘီးယားမျိုးနွယ်စု ဝင်တွေအပါအဝင် ဂါနာနဲ့မာလီအင်ပါယာတွေဟာဆိုရင် ဆာဟာရ ကန္တာရနေရာမှာပဲအခြေစိုက်နေထိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။ ယနေ့အချိန်မှာတော့ကန္တာရဒေသတွေမှာနေ ထိုင်ကြသူတွေကတော့ ရာသီဥတုအခြေအနေကိုလိုက်ပြီးနေထိုင်ကြတဲ့ Nomadic လူမျိုးစုတွေဖြစ်ပါတယ်။
ယင်းမျိုးနွယ်စုတွေဟာ အိုအေစစ်လိုရေသယံ ဇာတပေါများတဲ့နေရာတွေမှာ အခြေချနေထိုင်ကြတာဖြစ်ပါတယ်။ လက်ရှိ ဆာဟာရ ကန္တာရမှာနေထိုင်သူတွေကတော့အာရပ်နဲ့ ဘာဘာ(Berbers) တွေပဲ ဖြစ်ပါတယ်။အာရပ်တွေကတော့အာရေဗီဘာသာစကားကိုပြောဆိုကြတာဖြစ်ပြီး Amazighs လို့သိကြတဲ့ ဘာဘာတွေကတော့ Afro-Asiatic ဘာသာကနေဆင်းသက် လာတဲ့ Berber ဘာသာစကားကိုပြောဆိုကြပါတယ်။ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှုပိုင်းမှာတော့ ဆာဟာရ ကန္တာရဒေသဟာ အစ္စလာမ်
Gg